آیا رشد جمعیت در کشورهای صنعتی روندی کاهشی دارد؟
رشد جمعیت، به تغییر در تعداد افراد در یک بازه زمانی اشاره دارد و عموما به صورت درصد سالانه بیان می شود. این تغییرات جمعیتی بر اثرات عوامل مختلفی نظیر نرخ زاد و ولد، مرگ و میر، مهاجرت و امید به زندگی رخ می دهد. کشورهای صنعتی هم از این قاعده مستثنی نیستند. طبق آمارها و گزارشات منتشر شده، در دهه های اخیر رشد جمعیت در این کشورها روندی کاهشی در پیش گرفته است.
طبق روال مقالات جمعیت منتشر شده از وبسایت "اس دیتا" خاطر نشان می کنیم، که شرکت "اس دیتا" در ایران به عنوان یک مرجع تحلیل داده در شاخص های گوناگون همچون داده های جمعیتی فعال است. این مجموعه با تکیه بر تخصص و تجربه خود اطلاعات به روز، دقیق و معتبری از تغییرات و پیش بینی جمعیت در استان ها و نقاط مختلفی ایران و دیگر کشورها در اختیار سازمان ها و سیاستگذاران قرار می دهد تا بتوانند با در اختیار داشتن این دانش، در راه برنامه ریزی بهتر و هوشمندانه برای پیشبرد اهداف اقتصادی و رفاه اجتماعی راحت تر قدم بردارند، زیرا نمی توان تاثیر کاربرد داده در تصمیمات استراتژیک را انکار کرد.
ارائه داشبورد جمعیتی یکی از خدمات ارزنده سامانه آماری اس دیتا، در بصری سازی اطلاعات جمعیتی استان یا هر منطقه از کشور می باشد.
کشورهای صنعتی یا همان کشورهای توسعه یافته به کشورهایی می گویند که دارای ظرفیت بالا در توسعه ی اقتصاد، زیرساختهای صنعتی قوی، و دارای سطح بالایی از استانداردهای زندگی هستند.
در این کشورها قدرت فناوریهای پیشرفته، تولید ناخالص داخلی بالا، و بخش خدمات عالی بهداشتی و آموزشی دیده می شود. ایالات متحده آمریکا، کره جنوبی، کانادا، فرانسه، آلمان، استرالیا و ژاپن نمونه هایی از کشورهای صنعتی مطرح هستند.
طبق گزارشهای سازمان ملل متحد و بانک جهانی، رشد جمعیت در کشورهای صنعتی از دهه 1980 به بعد یا ثابت مانده یا روندی کاهشی در پیش گرفته است و در بسیاری از این کشورها ادامه دارد. عواملی مانند کاهش نرخ باروری و پیری جمعیت از مهمترین دلایل این کاهش است.
در کشورهای اروپایی و ژاپن، نرخ باروری کمتر از 2.1 فرزند به ازای هر زن است، که برای جایگزینی جمعیت و حفظ سطح جمعیتی فعلی کافی نیست.
این کاهش به عوامل اجتماعی و اقتصادی مانند تأخیر در ازدواج، افزایش هزینههای زندگی، و تغییرات فرهنگی در خصوص داشتن فرزند مرتبط است افزایش امید به زندگی و بهبود شرایط بهداشتی باعث شده که جمعیت مسنتر شود.
در کشورهایی مانند ژاپن و ایتالیا، بخش بزرگی از جمعیت را افراد بالای 65 سال تشکیل میدهند. این افزایش سن جمعیت، علاوه بر کاهش نیروی کار، فشار زیادی بر سیستمهای بازنشستگی و خدمات بهداشتی ایجاد میکند.
به طور مثال، ژاپن یکی از کشورهایی است که به دلیل کمی تولد با کاهش شدید جمعیت مواجه است. طبق آمارها، هر زن در این کشور برای حفظ نرخ رشد جمعیت به جای 1 فرزند باید 2 تا 3 فرزند به دنیا بیاورد. و سالمندان 65 سال به بالا بیشترین بخش جمعیت ژاپن را تشکیل می دهند و اینطور پیش بینی شده که تا سال 2050 جمعیت این کشور 20 درصد کاهش یابد.
همانطور که در بالا گفتیم کشورهای صنعتی و پیشرفته با نرخ رشد جمعیت منفی رو به رو هستند و در آیندهای نه چندان دور، جوامع این کشورها مملو از نیروهای از کار افتاده و سالمند خواهد شد.
از این رو، دولت ها برای جبران این ضعف به سیاست مهاجر پذیری و تقویت نیروی کار خارجی روی آورده اند. هرچند که این اقذدامات به تنهایی نمی توانند مشکل کاهش جمعیت را حل کنند و نیاز است که این کشورها در کنار تقویت مهاجرت برای رشد جمعیت، سیاستهای اجتماعی جدیدی را برای حمایت از خانوادهها و افزایش زاد و ولد اجرا کنند. برای مثال:
آلمان: بر اساس گزارشهای اخیر، بیش از 12 درصد از جمعیت آلمان را مهاجران تشکیل میدهند. بین سالهای 2015 تا 2020، آلمان از طریق مهاجرت توانسته است تا حدودی از کاهش رشد جمعیت خود جلوگیری کند. پیشبینی شده که بدون مهاجرت، رشد جمعیت این کشور منفی خواهد شد
پیشرفت و انقلاب صنعت، در رشد جمعیت کشورهای صنعتی و در کل در نرخ رشد جمعیت جهان تاثیر بسزایی داشت این تغییرات عمدتاً در قرن 18 و 19 رخ داد و باعث تحولات بزرگی در زندگی افراد و ساختار جمعیت شد.
اما در اواخر قرن 20 و اوایل قرن 21، با افزایش استانداردهای زندگی و تحولات فرهنگی، نرخ باروری در این کشورها کاهش یافت. این کاهش نرخ باروری همچنان یکی از چالشهای اصلی کشورهای صنعتی است که با پیری جمعیت روبهرو هستند. در زیر به چند تاثیر کلیدی انقلاب صنعتی بر رشد اولیه جمعیت این کشورها اشاره می کنیم.
1. افزایش نرخ زاد و ولد
با پیشرفتهای بهداشتی و بهبود شرایط زندگی، میزان مرگ و میر کاهش یافت. پیشرفتهای پزشکی، بهبود بهداشت عمومی و دسترسی به مراقبتهای بهداشتی باعث شد که نرخ مرگ و میر نوزادان به شدت کاهش یابد. این تغییرات به افزایش جمعیت کمک کرد.
2. مهاجرت به شهرها
در دوران انقلاب صنعتی، بسیاری از افراد از مناطق روستایی به شهرها مهاجرت کردند تا به دنبال کار در کارخانهها و صنایع جدید باشند. این مهاجرتها باعث شد که شهرها به سرعت رشد کنند و جمعیت شهری افزایش یابد. در سال 1800، تنها حدود 10 درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی میکرد، اما این عدد تا اوایل قرن 20 به 50 درصد رسید.
3. رشد اقتصادی و افزایش تولید غذا
با توسعه فناوریهای کشاورزی و پیشرفت در حمل و نقل به خصوص در کشورهای پر جمعیت، تولید غذا افزایش یافت. این موضوع به کاهش گرسنگی و بهبود تغذیه جمعیت کمک کرد، که نتیجهاش افزایش طول عمر و رشد سریعتر جمعیت بود. افزایش تولید مواد غذایی باعث شد که کشورها بتوانند جمعیت بیشتری را تأمین کنند.
4. کاهش زمان کار و افزایش فرصتهای تحصیلی
تغییرات در قوانین کار و ایجاد فرصتهای آموزشی بیشتر باعث شد که خانوادهها بتوانند به تعداد بیشتری فرزند داشته باشند. انقلاب صنعتی همچنین باعث افزایش دسترسی به تحصیلات شد، که این امر نیز به افزایش کیفیت زندگی و کاهش مرگ و میر کمک کرد.
5. تحولات اجتماعی و فرهنگی
انقلاب صنعتی به تغییرات اجتماعی و فرهنگی بزرگی منجر شد. این تغییرات شامل بهبود سطح زندگی، افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی و تغییرات در نقشهای جنسیتی بود.
این تحولات باعث شد که نرخ باروری در کشورهای صنعتی در قرن 20 و 21 به تدریج کاهش یابد، چرا که مردم به مرور زمان ترجیح دادند تعداد فرزندان کمتری داشته باشند و به جای آن بر آموزش و بهبود کیفیت زندگی تمرکز کنند.
در نهایت، رشد جمعیت در کشورهای صنعتی به دلیل کاهش نرخ زاد و ولد، افزایش میانگین سنی جمعیت و روندهای مهاجرت، به سمت کاهشی پیش میرود. با وجود اینکه مهاجرت توانسته است تا حدودی این روند را جبران کند، اما همچنان کشورهای صنعتی با چالشهای بزرگی در زمینه پایداری جمعیتی و نیروی کار مواجه هستند.
این کشورها باید سیاستهای جدیدی برای حمایت از خانوادهها و افزایش زاد و ولد اتخاذ کنند و بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی را در اولویت قرار دهند. بدون این اقدامات، روند پیری جمعیت و کاهش نیروی کار میتواند تاثیرات عمیقی بر اقتصاد و آینده جوامع صنعتی بگذارد.