مهاجرت به عنوان یک پدیده ی اجتماعی پرتکرار در جوامع، تاثیر بسزایی در رشد و تغییرات جمعیت در یک کشور دارد. جابه جایی افراد بین کشورها و حتی درون مرزی یک کشور موجب تحولی بر مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ها می شود. مهاجرت دلایل متعددی دارد که هر فرد یا اجتماع با انگیزه ی مورد نظر خود تصمیم به آن می گیرد. اکثرا مسائل سیاسی و اقتصادی یک کشور باعث افزایش نرخ مهاجرت می شود.
این صفحه از سامانه آماری "اس دیتا" به بررسی اثرات مهاجرت بر رشد جمعیت می‌پردازد و با استفاده از آمار و داده‌های معتبر، تأثیرات آن را در کشورهای مهاجرپذیر و مهاجرفرست تحلیل میکند.
در ابتدا باید گفت که مهاجرت دو نوع است یک مهاجرت داخلی که افراد از روستاها به شهر جابه جا میشود و دیگری مهاجرت بین المللی که اشخاص از یک کشور خارج می شوند. دلایل سیاسی، اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی در این امر دخیل می باشند.
کشورهای مهاجرپذیر معمولاً با افزایش جمعیت ناشی از مهاجرت مواجه می‌شوند. این مهاجران جوان و نیروی کار بالقوه، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی این کشورها دارند. طبق گزارش سازمان ملل، تا سال 2020 بیش از 272 میلیون نفر در سراسر جهان مهاجر بوده‌اند که 3.5 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد.
کشورهای مهاجر فرست به دلیل مهاجرت گسترده جوانان و نیروهای کاری با کاهش رشد جمعیت مواجه می‌شوند. این امر باعث کاهش نیروی کار و افزایش نرخ سالمندی در این کشورها میشود. آمار نشان می‌دهد که بسیاری از کشورهای خاورمیانه و آفریقا با این مشکل دست به گریبان هستند.
طبق آمارهای این سازمان، تا سال 2020 حدود 281 میلیون نفر مهاجر بین‌المللی وجود داشته‌اند. از این تعداد، نزدیک به 48 درصد زنان و 52 درصد مردان بوده‌اند.
بانک جهانی در گزارشی نشان داده است که مهاجرت، به خصوص در کشورهای در حال توسعه، می‌تواند تا 30 درصد به رشد اقتصادی این کشورها کمک کند. این رشد عمدتاً به دلیل ارسال پول توسط مهاجران به کشور خود و همچنین ورود به بازار کار کشورهای میزبان است.
طبق مطالعات صورت گرفته، مهاجرت پیامدهای خوبی برای توسعه اقتصادی کشور میزبان می گذارد. در ادامه نگاهی به اثرات مثبت این پدیده خواهیم داشت.
1. افزایش نیروی کار و بهره‌وری
طبق گزارش ارائه شده از سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM)، مهاجران تا 7 درصد بر رشد نیروی کار کشور میزبان کمک می کنند. و باعث افزایش بهره وری در فعالیت های اقتصادی شوند. این مورد به ویژه در صنایعی که نیاز به نیروی کار متخصص یا کم‌هزینه دارند، تاثیرگذار است.
2. افزایش مصرف و تقاضای داخلی
بانک جهانی در گزارشات خود اعلام کرده که مهاجرت تا 30درصد به افزایش رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه تاثیر می گذارد. مهاجران با افزایش جمعیت، تقاضای بیشتری برای کالاها و خدمات ایجاد می‌کنند که این امر می‌تواند به رشد اقتصادی کمک کند. افزایش مصرف داخلی منجر به توسعه کسب‌وکارها و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید میشود.
3. انتقال مهارت‌ها و دانش
گزارش OECD نشان داده است که مهاجران متخصص می‌توانند نقش مهمی در نوآوری و تحقیقات علمی ایفا کنند. مهاجران اغلب دارای مهارت‌ها و دانش‌های خاصی هستند که می‌توانند به بهبود فناوری و نوآوری در کشورهای میزبان کمک کنند. این انتقال مهارت‌ها به افزایش توان رقابتی اقتصاد ملی کمک میکند.
4. کارآفرینی و ایجاد کسب‌وکارهای جدید
بر اساس تحقیقاتی از مؤسسه اقتصاد مهاجرت (Migration Policy Institute) معلوم گردید که مهاجران بیش از ۶۵ هزار کسب‌وکار جدید در ایالات متحده ایجاد کرده‌اند. مهاجران اغلب تمایل دارند کسب‌وکارهای جدیدی راه‌اندازی کنند که می‌تواند به ایجاد شغل‌های جدید و افزایش فعالیت‌های اقتصادی منجر شود. این کارآفرینی می‌تواند تنوع اقتصادی را افزایش دهد و بازارهای جدیدی را ایجاد کند.
کاهش نیروی کار ماهر (فرار مغزها): مهاجرت جوانان تحصیل کرده و حرفه ای که به دنبال فرصت های شغلی بهتر و امتیازات بالاتر هستند باعث بهره وری کشور میزبان می شوند و بالعکس کشور مهاجر فرست با کمبود نیروی جوان و کارآمد مواجه می شود و در نتیجه اقصاد آن کشور کند پیش می روند. کشور هند و آفریقا با این مشکل روبه رو هستند.
کاهش رشد جمعیت و افزایش نرخ سالمندی: واضح است که نیروی جوان بر اقتصاد یک کشور تاثیر مثبت دارد که با کمبود آن نرخ جمعیت سالمند کشور مهاجر فرست بالا می رود.
تضعیف نوآوری و توسعه: با از دست دادن نیروهای خلاق و نوآور، کشورهای مهاجرفرست معمولاً از فرصت‌های نوآوری و توسعه عقب می‌مانند. این امر باعث میشود که این کشورها نتوانند به سرعت با کشورهای مهاجرپذیر در زمینه‌های فناوری، بهداشت و آموزش رقابت کنند.
افزایش اختلاف طبقات اجتماعی: تصمیم به مهاجرت بیشتر در بین افراد پوادار یک جامعه اتفاق می افتد، وقتی که افراد مرفه و ثروتمند از یک کشور مهاجرت کنند موجب نابرابری های اقتصادی در کشور مهاجرفرست افزایش می یابد و اختلاف بین طبقات اجتماعی را شدیدتر میکند.
مهاجرت به‌ویژه در دهه‌های اخیر تأثیر قابل‌توجهی بر نرخ رشد جمعیت ایران گذاشته است. یکی از مهم‌ترین پیامدهای مهاجرت، کاهش جمعیت جوان و نیروی کار ماهر در داخل کشور است. طبق گزارشات، ایران با نرخ رشد جمعیت پایین و مهاجرت گسترده مواجه است. در سال 2023، نرخ رشد جمعیت ایران حدود 0.93 درصد بوده است که نسبت به دهه‌های گذشته به شدت کاهش یافته است. این کاهش عمدتاً به دلیل مهاجرت نیروی کار تحصیل‌کرده و همچنین کاهش نرخ زاد و ولد است.
نرخ خالص مهاجرت در ایران در سال‌های اخیر منفی بوده است. به عنوان مثال، در سال 2023 این نرخ به منفی 0.3 نفر به ازای هر 1000 نفر جمعیت رسید که نشان‌دهنده خروج بیشتر افراد از کشور نسبت به ورود مهاجران است. در سال‌های اخیر، مشکلات اقتصادی و اجتماعی، به همراه فشارهای سیاسی و تحریم‌های بین‌المللی، دلایل اصلی افزایش مهاجرت از ایران بوده است.
این وضعیت باعث شده که ایران نه تنها نیروی کار ماهر خود را از دست بدهد، بلکه با مشکلاتی مانند افزایش سالمندی و کاهش جمعیت فعال اقتصادی نیز روبرو شود.
تحلیل داده‌های جمعیتی تخصص ما در "اس دیتا" است. ما با استفاده از ابزارهای پیشرفته و تیمی متخصص، داده‌های جمعیتی را به اطلاعات ارزشمندی تبدیل می‌کنیم که به دولت‌ها، سازمان‌ها و کسب‌وکارها کمک میکند تا تصمیم‌گیری‌های کلان و راهبردی خود را بر پایه آمارهای دقیق و تحلیل‌های عمیق انجام دهند. در "اس دیتا"، هدف ما ارائه راه‌حل‌های جامع برای مدیریت جمعیت و پیشبینی روندهای آینده است تا بتوانید با اطمینان به توسعه پایدار و برنامه‌ریزی موفق دست یابید.
